Rugklachten hebben diverse oorzaken. Tot de meest voorkomende behoren een verkeerde houding en een eenzijdige belasting van de rugspieren. Dit resulteert vaak in spanning en verharding van de rugspieren, wat weer rugpijn als gevolg heeft.

Ook de slijtage van de tussenwervelschijven, wervellichamen en wervelgewrichten veroorzaken vaak dergelijke problemen.

Artrose (gewrichtsdegeneratie) en vernauwing van het wervelkanaal ( wervelkanaalstenose) kunnen de ruggenmergzenuwen irriteren en tot aanhoudende klachten leiden. Bij een hernia kan bijvoorbeeld de "gelkern" uit de beschadigde schijf tevoorschijn komen, op de ruggenmergzenuwen drukken en ernstige pijn veroorzaken. Naast lichamelijke oorzaken kunnen ook psychologische oorzaken zoals stress, ovERBELASTING en depressie bijdragen aan rugpijn.*7 

Volgens het American College of Reumatology is rugpijn na de gewone verkoudheid de tweede meest voorkomende ziekte bij de mens. Vaak wordt geprobeerd rugpijn te compenseren door deze te sparen; dit kan leiden tot chronische klachten die kunnen leiden tot hernieuwde pijn omdat de spieren zorgen voor de mechanische stabiliteit van de wervelkolom. Spieraandoeningen zijn niet alleen de oorzaak, maar ook het gevolg van rugpijn: Samentrekkingen van de diepe autochtone spieren als gevolg van lokale pijn kunnen leiden tot chronische spiercontracties, een beperkt bewegingsrepertoir en een verkeerde belasting van alle structuren. Verschillende componenten dragen bij aan de ontwikkeling en het behoud van rugpijn, zoals een gebrek aan spierkracht, spieronevenwichtigheden en neuromusculaire tekorten. Bij gezonde mensen heeft de rugspier een groot deel van de rugspieren type I vezels, die nodig zijn voor de rughouding. Bij patiënten met lage rugpijn is er een vermindering van de paraspinale musculatuur met een vermindering van de doorsnede en de vezeldichtheid. De EMG-spiegel aan de oppervlakte vertoont een verhoogde spiervermoeidheid. Bij patiënten met chronische lage rugpijn is atrofie vooral merkbaar in de paraspinale spieren, de psoa's, de quadratus lumborum en de multifidus. Het opsporen van deze atrofieën vereist een aangepaste rugtraining bij de behandeling van deze patiënten.*8

SPIERUITGANGSPUNT

Moseley (2004) merkt op dat zowel lumbale als cervicale rugpijn geassocieerd wordt met rompspierstoornissen.*9 Cervicale pijn met veranderde rugwervelspieren kan een etiologische rol spelen bij lumbale pijn, net als disfunctionele rompspieren die betrokken kunnen zijn bij de ontwikkeling van lage rugpijn. Hieruit kan worden geconcludeerd dat patiënten een daaropvolgend lumbale pijnsyndroom kunnen voorkomen door functionele rompspieren in stand te houden. De rol van profylaxe wordt ondersteund door Maher (2000) in zijn review van 13 studies, waarin hij stelt dat rugoefeningen een significant effect hebben op de profylaxe van werkgerelateerde lage rugpijn.*10 Linton e.a. (2001) komen tot een vergelijkbare conclusie, die de profylactische waarde van rugoefeningen als zekerheid zien na de analyse van 6 willekeurige en gecontroleerde onderzoeken.*11 Rissanen e.a. (2002) komen in hun onderzoek met 535 proefpersonen, die een periode van respectievelijk 12 jaar en 6559 persoonsjaren bestreken, tot de conclusie dat een goed en dynamisch extensievermogen van de rug voorkomt dat een arbeidsongeschiktheid als gevolg van rugpijn wordt veroorzaakt12.

FASCIE

Fascie, afgeleid van de Latijnse "fascia" (bindweefsel, band, zwachtel), beschrijft de weke delen van het bindweefsel die het hele lichaam omhullen en verbindende spanningnetwerk dat het hele lichaam binnendringt. Fascia is bijna overal in het lichaam te vinden, in de huid, maar ook in het kraakbeen, botten, gewrichten, pezen, spieren en organen, inclusief de hersenen en het ruggenmerg. Fascia houdt het lichaam in vorm en ondersteunt elke spier als een korset. Fasciae kunnen verdraaien, plakken of verharden door verkeerde belasting en gebrek aan beweging. Een mogelijk gevolg is de spanning in de nek-, schouder-, rug- en beenspieren. Gerichte training van de fasciën kan spanning losmaken en het bindweefsel zacht en elastisch houden.*18
Pijn veroorzaakt door verharde of vastzittende fasciae reageren gevoelig op verschillende prikkels, waaronder stress, overbelasting door te veel sporten en onderbelasting door gebrek aan beweging. Onder dergelijke omstandigheden worden de elastische fasciën dikker, plakken ze vast en worden ze afgedekt en sturen ze signalen naar de spieren, waardoor ze ontstekingsstoffen vrijgeven.*19 Fascia-onderzoekers vermoeden dat de lumbale fascia in het bijzonder, lage rugpijn veroorzaakt. De lumbale fascie is de grootste fascie in het lichaam. Het ligt boven het bekken en verbindt de rugspieren met de bil- en dijspieren. Als een fysiotherapeut de fasciën weer in hun natuurlijke positie brengt, kan dit zeer pijnlijk zijn.*20 Triggers van rugpijn zijn moeilijk te lokaliseren. De aanwezigheid van fasciën verandert de perceptie van de medische wereld over de ontwikkeling van rugpijn. Tot nu toe kan slechts 20 procent van de rugpijn worden toegeschreven aan een duidelijke oorzaak: Bij sommige patiënten zijn de wervellichamen ontstoken, bij andere patiënten zijn de tussenwervelschijven verschoven of zijn de wervels zo versleten dat er pijn ontstaat. Maar de overgrote meerderheid van de patiënten lijdt aan zogenaamde niet-specifieke rugpijn. Deze vormen een probleem voor artsen: vaak komen deze patiënten naar de dokter en worden ze eerst met röntgenfoto's beoordeeld. De foto's laten vaak veranderingen in de wervelkolom zien. Maar talloze studies bewijzen dat deze verandering vaak niets met de klachten te maken heeft. Het uitgangpunt van niet-specifieke rugpijn is moeilijk te vinden. Een teleurstellende situatie voor patiënten en artsen.*21 Als het beginpunt van rugpijn niet direct kan worden gelokaliseerd, wat in de meeste gevallen het geval is bij rugpijn, is het van cruciaal belang om de volledige rugspieren en fasciestructuur in de therapie te betrekken om een zo groot mogelijk therapeutisch succes te garanderen.

STRESS

Stress veroorzaakt een hele keten van lichaamsreacties. Stresshormonen worden geproduceerd waardoor het hart sneller gaat kloppen en de bloeddruk stijgt. Ook de spieractiviteit wordt verhoogd. Voor sportevenementen is dit een verstandige lichaamsreactie die kan leiden tot topprestaties. Niet zo in het dagelijks leven. Wanneer permanente stress een constante metgezel wordt en er onvoldoende rustperiodes zijn, wordt de interne spanning gevolgd door die van de rugspieren. Dit overbelast de rugspieren en veroorzaakt ongemak. Rugpijn kan dan ontstaan. Volgens de Beroepsvereniging van Duitse Psychologen (BDP) wordt 85% van de rugpijn veroorzaakt door of draagt bij aan het in stand houden van psychologische oorzaken.*23 Zoals op alle gebieden van de wervelkolom kunnen psychosomatische problemen ook een rol spelen bij het ontstaan van pijn: De wervelkolom is hiervoor een belangrijk "gevolgssorgaan". F Volgens verschillende studies heeft rugpijn in ten minste 40 procent van de gevallen geen organische oorzaak. Ze moeten daarom op psychologisch gebied terug geleid worden. Pijntoestanden zonder organische achtergrond kunnen ontstaan als een gevolg van depressie. Conclusie: Het is duidelijk dat een positieve beïnvloeding van de spieren de rugpijn aanzienlijk kan verminderen. Conventionele krachttraining alleen lijkt echter geen oplossing te bieden voor de complexiteit van rugpijn. Er is veeleer een holistische benadering nodig die niet alleen de spieren versterkt, maar ook rekening houdt met de bewegende interactie van de rugspieren, het belang van de fasciën in het therapieconcept integreert en, niet in de laatste plaats, de stress van veel patiënten ook nog eens voldoende vermindert.

NOOT

8Vgl. dazu Kamaz et al., 2007; Borenstein (2012) American College
of Rheumatology www.rheumatology.org; Panjabi M (2003) Clinical
spinal instability and low back pain. Journal of Electromyography and
Kinesiology 13: 371–379; Demoulin C, Crielaard J, Vanderthommen M
(2007) Spinal muscle evaluation in healthy individuals and low-backpain
patients: a literature review. Joint Bone Spine 74: 9-13; Kamaz
M,Kıreşi D,Oğuz H (2007) CT measurement of trunk muscle areas in
patients with chronic low back pain. Diagn Interv Radiol 13:144–148
9 Vgl. dazu Moseley L (2004) Impaired trunkmuscle function in sub-acute
neck pain: etiologic in the subsequent development of low back pain?
Manual Therapy 9 157–163
10 Maher CG (2000) A systematic review of workplace interventions to
prevent low back pain. Australian Journal of Physiotherapy 46: 259-
269
11 Linton SJ, van Tulder MW (2001) Preventive interventions for back and
neck pain problems: what is the evidence? Spine 2001;26:778-87
12 Rissanen A, Helioaara M; Alaranta H et al. (2002) Does good trunk
extensor performance protect against back-related work disability? J
Rehabil Med 34: 62–66
13 Manniche C, Lundberg E, Christensen I et al. (1991) Intensive dynamic
back exercises for chronic low back pain: a clinical trial. Pain 47, 1:
53–63
14 Chok B, Lee R, Latimer J et al. (1999) Endurance training of the trunk
extensor muscles in people with subacute low back pain. Phys Ther
79:1032–1042;
15 Rainville J, Hartigan C, Martinez E et al. (2004) Exercise as a treatment
for chronic low back pain. The Spine Journal 4:106–115;
16 Bala K, Gakhar M, Jagga V (2012) Effect of Endurance Training Of
Trunk Extensor Muscles on Pain and Endurance in Patients with Sub
Acute Nonspecific Low Backache. Journal of Exercise Science and
Physiotherapy 8, 2:82-86
17 Yasuda I, Minami Y, Daikuya S (2013) Trunk Muscle Strength in Patient
with Low Back Pain. Orthop Muscul Syst 2:125. doi:10.4172/2161
18 Norddeutscher Rundfunk: https://www.ndr.de/ratgeber/gesundheit/
Faszien-Training-kann-Verspannungen-loesen,faszien114.html, Stand
11.10.2016
19 Rheumaliga Schweiz: https://www.rheumaliga.ch/blog/2016/
was-sind-faszien in «Bindegewebe. Ein neues Kapitel der Heilkunst?»,
in: GEO 2015/2, S. 98-119
20 Norddeutscher Rundfunk: https://www.ndr.de/ratgeber/gesundheit/
Faszien-Training-kann-Verspannungen-loesen,faszien114.html, Stand
11.10.2016
21 Apotheken Umschau: „Bei Rückenschmerzen Faszien trainieren“, Anett
Zürndorf, 21.11.2016, https://www.apotheken-umschau.de/Rueckenschmerzen/
Bei-Rueckenschmerzen-Faszien-trainieren-501139.html
22 Apotheken Umschau: „Bei Rückenschmerzen Faszien trainieren“, Anett
Zürndorf, 21.11.2016, https://www.apotheken-umschau.de/Rueckenschmerzen/
Bei-Rueckenschmerzen-Faszien-trainieren-501139.html

23 Berufsverband Deutscher Psychologinnen und Psychologen: http://
www.bdp-verband.org/bdp/presse/2013/15_ruecken.html, Pressemitteilung
Nr. 15/13, 17. Dezember 2013, „Rückenschmerzen und Psychen“